historie
Bewijsstuk van een 140-jarig jubileum

Van een collega kreeg ik bijgevoegde brief uit 1887 over de oprichting van de Algemeen Nederlandse Politie Bond. Mocht u interesse hebben... Alle opsmuk ontbrak aan de mail van Willem Hogendoorn. Maar de gepensioneerd politieman uit Leiderdorp had geen idee wat hij aan de andere zijde teweegbracht. Daar ontstond in elk geval commotie over het nadere jubileum van onze politiebond: was het nou 80 jaar in 2026 of 140 jaar in 2027? En er moest een belletje naar de maker van de muurschildering op de begane grond van het hoofdkantoor.
De boodschapper blijkt aangenaam verrast als hij de deur van zijn woning opendoet. Hij had totaal niet verwacht dat zijn mailtje deze reactie zou opleveren. ‘Eigenlijk dacht ik dat er een antwoord zou komen of ik ‘m maar met de post wilde opsturen’, merkt hij lachend op. ‘Maar ergens voel ik me wel vereerd dat jullie zoveel aandacht aan een oud-collega willen geven.’
Geef politiewerk een stem
Voor die politiecollega is het nu negen jaar geleden dat hij de laatste keer in functie was. ‘Ik ben ooit bij de rijkspolitie begonnen. Daarna heb ik achtendertig van mijn tweeënveertig jaar bij de recherche gewerkt. Van fietsendiefstallen tot moordzaken, van financiële recherche tot de Regionale Inlichtingendienst. En mijn laatste jaar heb ik ook nog bij een ketenpartner gezeten. Dat was een mooi afbouwjaar, zodat ik soepel kon overstappen naar mijn nieuwe leven’, vertelt Willem. Dat nieuwe leven bestaat voor een deel uit zijn activiteiten als stadsgids in Leiden. ‘De overstap van politieman naar stadsgids voelt echt als een verrijking. Omdat het voelt alsof ik het politiewerk een stem geef, in de context van de stad en haar verleden. De stad is mijn podium, het verhaal mijn gereedschap.’
Geen moeite met verhalen
Zijn verhalen hebben namelijk vaak een link naar criminele gebeurtenissen in het rijke verleden van de ‘sleutelstad’. Het kost Willem geen enkele moeite om er een op te dissen. Bijvoorbeeld dat van ‘Goeie Mie’, een gifmengster uit de 19e eeuw, die ruim honderd mensen vergiftigde - waarvan tussen de dertig en veertig met dodelijke afloop - en die in het Guinness Book of Records staat. Of de rol van Leidse agenten bij het ontruimen van het Joodse weeshuis in 1943. ‘De Leidse politie kreeg de opdracht om de vijftig kinderen tussen twaalf en zestien door de stad naar het station te brengen. Je kunt je voorstellen wat voor soort dilemma’s daarbij speelden. Sommigen waren lid van de NSB en liepen voorop. Twee andere agenten zouden een dag van tevoren het personeel van het weeshuis hebben gewaarschuwd dat de ontruiming eraan zat te komen. Maar de leiding geloofde niet dat het zo ver zou gaan.’

Willem Hogendoorn toont het oprichtingsdocument uit 1887.
Beter bij de bond
De verhalen over het Leids verleden brengen hem meteen ook op een andere hobby. ‘Iets waar ik inmiddels mee gestopt ben. Ik heb heel lang postzegels verzameld, die te maken hadden met de politie of het politiewerk’, vervolgt hij, terwijl hij de voorbeelden laat zien. Daarbij zit ook een envelop en een frankeermachinestempel van de NPB. En dus ook de akte van de oprichting van de Algemene Nederlandse Politie Bond, de ANPB. ‘Die kreeg ik van iemand die wist dat ik op dat gebied postzegels en stempels verzamelde. Maar ik vind dat de brief beter thuishoort bij de bond die hier uiteindelijk uit voortgekomen is.’ Waarna hij het origineel ‘officieel’ in onze handen legt.
Een blik op de wand bij terugkomst in Baarn toont aan dat de oudste wortel van de stamboom van de NPB inderdaad bij de ANPB uitkomt. Wel is het zo dat er jaartallen aangepast moeten worden. Maar we hebben nu toch echt zwart op wit dat in 1887 inderdaad de voorouder van de Nederlandse Politiebond het licht zag. En dat onze politiebond over twee jaar een 140-jarig jubileum te vieren heeft.

Fragment van de muur in het NPB-hoofdkantoor in Baarn. In de rechterbovenhoek moet een jaartal worden aangepast...
Willem Hoogendoorn is als Leidse stadsgids te boeken via verschillende organisaties of rechtstreeks via (06) 29 51 03 42 of willem.hogendoorn@hccnet.nl. Thema’s voor zijn rondleidingen zijn op maat te kiezen, variërend van historische highlights tot misdaadwandelingen. De rondleidingen duren gemiddeld 1,5 tot 2 uur en zijn in het Nederlands.

tekst en foto's: Jos de Blank