De informatie- en discussiedag vond plaats in HUB50 in Utrecht, op initiatief van en georganiseerd door LEAP NL. Dat is de Nederlandse tak van de gelijknamige internationale beweging (ontstaan in Amerika) die streeft naar decriminalisering van het drugsbeleid.

De leden zijn (oud-) politiemensen, officieren van justitie, rechters, weten­schappers en journalisten. Op basis van hun professionele ervaringen en deskundigheid zijn ze in de loop der jaren tot de conclusie gekomen dat de war on drugs gekkenwerk is – zoals in feite elke oorlog – en zo spoedig mogelijk moet worden beëindigd.

Een prominent lid van LEAP NL is Hans van Duijn, oud-voorzitter van de NPB. Hij trad tijdens het symposium op als dagvoorzitter, samen met Has Cornelissen – een van de oprichters van LEAP NL. De opzet van de dag was vrij eenvoudig: een deskundige spreker nam een of meer aspecten van het drugsbeleid onder de loep en na afloop (gemiddeld na 25 minuten) was er gelegenheid om daarover een vraag te stellen of een discussie te starten.

De eerste spreker was Joop de Schepper, plaatsvervangend politiechef van de eenheid Landelijke Opsporing – een van de twee organisaties waarin de Landelijke Eenheid sinds kort is opgedeeld. De Schepper is een van de twee politiemedewerkers in het bestuur van LEAP. Hij liet dat volledig verenig­baar te vinden met zijn werk als politie­man. Juist vanuit zijn jarenlange ervaring in de opsporing deelt hij de centrale overtuiging van LEAP: ‘Door­gaan met de war on drugs vormt een reële bedreiging voor onze democratische rechtsstaat.’

De Schepper benadrukte dat de Nederlandse opsporing al jaren grote successen boekt in de strijd tegen de georganiseerde (drugs)criminaliteit: netwerken oprollen, vrachten drugs in beslag nemen, boeven achter de tralies zetten. Het wordt echter tijd om de maatschappelijke effecten van deze opsporingssuccessen met elkaar te bespreken. Hebben ze de gewenste invloed gehad op de prijs, de beschik­baarheid en het gebruik van drugs? Hebben ze geleid tot minder veilig­heids- en gezondheidsrisico’s voor jongeren, kwetsbaren en de profes­sionele verdedigers van de rechtsstaat (politiemensen, officieren van justitie, rechters, journalisten)?

Vallen deze effecten tegen, aldus De Schepper, dan is het raadzaam om te heroverwegen of je 60 tot 70 procent van je opsporingscapaciteit voor dit doel wilt blijven inzetten. Is dat maatschappelijk verantwoord in een tijd waarin de roep om het aanpakken van andere veiligheidsproblemen (zedenmisdrijven, cybercrime, femicide, milieucriminaliteit, mensen­handel) steeds luider wordt?

Kortom: LEAP verdient steun voor zijn streven om het huidige drugsbeleid met open vizier te (laten) bespreken door betrokken professionals, inclusief politiemensen. De Schepper eindigde met een geruststellende boodschap: ook als allerlei zaken op drugsgebied worden gereguleerd zal er nog genoeg misdaad overblijven om op te sporen en te bestrijden.

De tweede spreker was officier van justitie Sander Wirken, schrijver van het boek Misdaad en vrede en het begrip narcostaat. Hij besprak zijn persoonlijke worsteling met de war on drugs, gebaseerd op het onterechte beeld dat de greep van de onderwereld op de maatschappij nog nooit zo groot is geweest. ‘Nederland is een van de veiligste plekken ter wereld ooit, ondanks andere geluiden.’ In die situatie blijven kiezen voor ‘strafrecht­populisme’ is irrationeel.

Er zijn grote vraagtekens te zetten bij de effectiviteit en rechtvaardigheid van repressief drugsbeleid, stelde Wirken. Hij heeft als openbaar aanklager al heel veel drugszaken gehad. Dat levert hem te vaak het verontrustende besef op dat hij alleen maar bezig is met ‘leed toevoegen aan kansloze types.’ Dat is in strijd met wat hem als moreel uitgangspunt van het strafrecht is geleerd: breng geen onnodig extra leed toe.

Wat is het maatschappelijk effect van steeds meer mensen steeds langer naar de gevangenis sturen omdat ze uit wanhoop of ellende iets gedaan hebben (drugs uit containers halen bijvoorbeeld) dat ‘nu eenmaal’ verboden is? Het is een waanidee om te denken dat op deze manier de drugshandel kan worden gesloopt. ‘We moeten onder ogen zien dat juist door het huidige beleid een hyperlucratieve illegale drugsmarkt is gecreëerd.’

Wirken pleitte voor het durven voeren van een gesprek over een beweging in de richting van een ander drugsbeleid. Wat hem betreft zou daarin het strafrecht minder centraal staan en het accent vooral liggen op de ontmoediging van drugsgebruik.

Na deze twee openingssalvo’s was de zaal lekker opgewarmd voor de volgende sprekers.

• Onderzoeksjournalist Bart de Koning (Follow The Money);
• Voormalig undercover-agent Neil Woods (voorzitter van LEAP UK, bestuurslid van LEAP USA en schrijver van de boeken Good cop bad war en Drug wars);
• Drugshistoricus Stephen Snelder (Universiteit van Utrecht);
• Criminoloog en bestuurskundige Yarin Eski (Vrije Universiteit);
• Voormalig topambtenaar/beleidsadviseur Bernard ter Haar (Commissie Denkwerk).

Met zeven sprekers in totaal zat de dag behoorlijk vol, maar tot aan het eind wisten ze de aandacht goed vast te houden. Dat kun je zelf nagaan op het Youtube-kanaal van LEAP. Daar zijn de lezingen namelijk als aparte filmpjes te bekijken en beluisteren.